Geen dag zonder mentaal model!

Mentale ladders, we lopen ze dagelijks honderden malen op en af. Onbewuste redeneringen die zich soms in een milliseconde, soms met veel zweet in ons hoofd afspelen, en die ons helpen om dat wat we om ons heen waarnemen van een betekenis te kunnen voorzien, en daar ons handelen op af te kunnen stemmen.

Mentale modellen worden gevormd door de ‘ladder of inference’ zoals Chris Argyris die heeft genoemd op en
af te lopen:

1. We selecteren altijd iets uit alle gebeurtenissen om ons heen
2. We geven daar een betekenis aan
3. Op basis van die betekenis maken veronderstellingen
4. Die veronderstellingen vormen de basis voor conclusies
5. En die conclusies en het gedrag dat er op volgt versterkt onze overtuigingen

En dat alles vult een soort ‘automatische piloot’ die onze manier van waarneming weer versterkt. En de
cirkel is daarmee rond.

We kunnen niet zonder mentale modellen, maar ze kunnen dus ook enorm in de weg zitten. David Hutchens beschrijft in zijn boek “Shadows of the Neanderthal: Illuminating the Beliefs That Limit Our Organizations” (Pegasus 1999) zeven principes van mentale modellen:

1. Iedereen heeft mentale modellen

2. Mentale modellen bepalen hoe en wat we zien

3. Mentale modellen leiden ons denken en gedrag

4. Mentale modellen maken dat we onze veronderstellingen en gevolgtrekkingen als feiten gaan zien

5. Mentale modellen zijn altijd incompleet

6. Mentale modellen beïnvloeden de resultaten die we halen, en versterken zichzelf daarmee

7. Mentale modellen gaan vaak langer mee dan nuttig is

Zoals we de wereld om ons heen zien, beïnvloedt hoe we die ervaren. Als we in staat zouden zijn de manier
waarop (de bril waarmee) we naar de wereld kijken te veranderen, kunnen we ook tot andere conclusies en acties komen. Zoals Paul Wouters in zijn boek“Denkgereedschap” fraai beschrijft: gebruik je denken als denkgereedschap!

In de praktijk van action learning is veel ervaring met mentale modellen, en de manier waarop je kunt leren daar op een meer productieve manier mee om te gaan, bijvoorbeeld:

• Wees er alert op dat jouw conclusies gebaseerd zijn op jouw overtuigingen en dat ze wel eens niet ‘de feiten’ kunnen zijn
• Ga eens uit van de veronderstelling dat in je eigen redeneerproces gaten of fouten zitten die je zelf niet ziet
• Gebruik voorbeelden om te illustreren hoe jij tot je eigen conclusies komt
• Geef hoorbaar de betekenissen en overtuigingen aan die je in de redeneringen van anderen hoort, zodat je kunt checken of je ze goed begrijpt
• Geef de stappen aan in je manier van denken en redeneren Vraag anderen of ze een andere manier zien om de ‘data’ die jij gebruikt te interpreteren
• Ga er van uit dat anderen tot een andere conclusies kunnen komen omdat ze een andere manier van denken/redeneren
• Vraag anderen om de gegevens die zij gebruiken en de betekenis die ze er aan geven te expliciteren
• Vraag anderen om de stappen in hun denkproces toe te lichten

Sta op deze wijze eens stil bij uw eigen mentale modellen en experimenteer eens met de andere manier van vragen stellen. U zult zien dat er een wereld voor u open gaat.