Legitimiteit, zoek het waar je het bent kwijtgeraakt!
“De echte uitdaging voor raden van commissarissen ligt in hoe zij instellingen helpen om (weer) hun maatschappelijke plek en legitimering te vinden, en de verbindingen te leggen tussen de vele instellingen die allen een stukje van de puzzel van de maatschappelijke vraagstukken in handen hebben”. Tot zover een kernboodschap uit een vorig opiniestuk (‘RvT: Staar niet in de koplamp’) waar ik in gesprekken veel positieve reacties op heb gehad. Het niet meer focussen op de overheid maar de legitimiteit zoeken in de maatschappij is blijkbaar iets wat veel toezichthouders aanspreekt. Maar ja, hoe doe je dat?
Foto: Cloud Mine Amsterdam
Waar geen tegenkracht is neemt de politiek het over met eigen regels en controle mechanismen
In het hele semipublieke domein en maatschappelijke organisaties worstelen instellingen steeds meer met de vraag van het eigenaarschap. Van wie is onze organisatie en wie moet nu eigenlijk goedkeuren wat wij doen? Het was lang niet zo’n thema maar nadat er links en rechts dingen (goed) fout zijn gegaan is het met name de politiek die deze vraag stelt. En waar er geen tegenkracht is neemt de politiek het over en vult zij het zogenaamde vacuüm met eigen regels en controle mechanismen. Lees het rapport van de commissie geleid door Femke Halsema (“Een lastig gesprek”, 2013) en hoe zij analyseert waar het ontbreken van dat eigenaarschap toe leidt.
Wat mij opvalt is dat als maatschappelijke organisaties vervolgens kijken naar een nieuwe invulling van eigenaarschap en herwinnen van legitimeit, er altijd naar boven wordt gekeken. Als je toezichthouders vraagt waar legitimiteit (in) te vinden is, valt mij op dat ze vaak terugvallen op formele structuren: de “authorizing environment’.
Ze zoeken de legitimiteit van bovenaf.
Laten we zoeken naar onze legitimiteit daar waar we het verloren zijn en niet waar toevallig het licht is
Maar dat is nu juist het probleem, want die ‘bovenkant’ (lees de politiek, de overheidsinstellingen, de formele stakeholders/belangenhouders) vormt ook niet de spreekbuis van de maatschappij. Die bovenkant heeft een geheel eigen agenda met de maatschappelijke organisaties. En daarbij komt dat we nu juist zitten in een transitie van ons gehele maatschappelijke veld, waarin het beleid er toch op is gericht is om verantwoordelijkheid aan de maatschappij terug te geven? Dan begin je toch niet als eerste om naar de overheid te kijken om gelegitimeerd te worden?
Ik heb een ontnuchterend experiment gedaan. De vele partijen rond een maatschappelijke organisatie (van instellingen tot cliënten) heb ik gevraagd wat legitimiteit is en hoe de instelling die kan vergroten. De antwoorden zijn ontnuchterend helder. Maak duidelijk welke kernfunctie je wilt vervullen (functie dus niet taak!). Doe dat vanuit
nabijheid en de kleinst denkbare schaal qua beleving. En werk vanuit een sterk wederkerigheidsbeginsel.
Dat is legitimiteit als je de vraagt stelt aan de mensen die er toe doen. En omgekeerd, dat zijn de mensen aan wie die vraag als eerste en misschien enige gesteld moet worden.
Om met Johan Cruijf te spreken: “je ziet het pas als je het begrijpt”. Laten we dus – om met Watzlawick te spreken - zoeken naar onze legitimiteit daar waar we het verloren zijn en niet waar toevallig het licht is!
Paul Watzalawick: De pragmatische aspecten van de menselijke communicatie (1991)
Reacties